جهاد یعنی حرکت به موقع

در طول تاریخ اسلام اتفاقات زیادی رخ داده که هر کدام به نوعی قابل درس گرفتن است. تاریخ شاهد مجاهدت های فراوانی بوده که تاریخ را دگرگون کرده است.

یکی از بزرگترین اتفاقات تاریخ اسلام قیام امام حسین علیه السلام است که در زمان خود نماند و در لحظه لحظه زمان در جریان است.

نکته بسیار مهم در قیام امام حسین علیه السلام حرکت به موقع است. اساساً جهاد یعنی حرکت به موقع. شاید اگر این قیام در زمان دیگری رخ می داد آن تاثیر و ماندگاری را نداشت. این امامی که آنطور در کربلا رشادت کرد و حماسه آفرید، ۱۰ سال در زمان معاویه دست به قیام مسلحانه نزد و خیلی ها آن زمان به امام اعتراض می کردند که چرا قیام نمیکنید… اتفاقاً برخی از همان افراد دغدغه مند که خواهان انقلاب و قیام بودند که به امام سفارش قیام میکردند و عجله داشتند؛ وقتی به تشخیص امام امت، زمان قیام فرا رسید به بهانه هایی در صحنه حاضر نشدند و از معرکه یاری فرزند پیامبر جا ماندند.

یک نمونه را تاریخ برای ما رسوا کرده تا بدانیم جهاد یعنی حرکت به موقع. یکی از افرادی که حرکت به موقع نداشت و در چند مرحله از امام جلو افتاد یا عقب ماند؛ البته خیلی آدم خوبی بود. سلیمان بن صرد، یکی از اصحاب امیرالمؤمنین علیه السلام بود. حضرت وقتی فعالیت خودشان را در جنگ جمل شروع کردند، به او پیغام فرستادند که «شما هم به یاری ما بیایید» ولی سلیمان بن صرد، نیامد. بعداً امیرالمؤمنین علیه السلام به کوفه آمدند و سلیمان بن صرد که از دوستان حضرت بود، به دیدار ایشان رفت. حضرت فرمود: سلیمان، نیامدی! گفت: آقا بالاخره نشد! ولی من در خدمت و یاری شما هستم. حضرت فرمود: آن موقعی که لازمتان داریم باید بیایید! گفت: حالا شما ببخشید، ما در رکاب شما هستیم. حضرت فرمود: بالاخره آن موقع نیامدی! سلیمان یک مقدار دلگیر شد و پیش امام حسن علیه السلام رفت و گفت: به امیرالمؤمنین علیه السلام بگویید: ایشان دشمن زیاد دارد، حالا یک دوست هم مثل من دارد، او را سرزنش نکند. امام حسن علیه السلام به او فرمود: سلیمان! برو خوشحال باش، پدرم هر کسی را سرزنش نمی‌کند! تو را خصوصی دانسته که سرزنش کرده است. ^(۱)

سلیمان در تمام جنگ‌ها پای رکاب علی علیه السلام بود و خدمت کرد. تا امام حسن علیه السلام آمد صلح کند، سلیمان جزء کسانی بود که آمد به امام حسن علیه السلام گفت: «یا مذل‌المؤمنین!» آن موقع از یاری امام عقب موند این یک جا هم از امام جلو زد. سلیمان پیش امام حسین علیه السلام رفت و گفت: شما قیام کن! حضرت فرمود: شخص که با شخص فرق نمی‌کند، جریان امامت مهم است، الان مصلحت همین است که برادرم امام حسن علیه السلام فرموده است.^(۲)

وقتی امام حسن علیه السلام  به شهادت رسید، سراغ امام حسین علیه السلام آمد و گفت: «شما قیام کن!» فرمود: امام عوض شده، وضعیت که عوض نشده! این‌کارها که به شخصیت افراد نیست! ما فعلاً با معاویه معاهده بسته ایم؛ اگر چه او رعایت نمی کند.^(۳)

وقتی نوبت یزید رسید، سلیمان جزء اولین نویسندگان نامه بود که گفت: یا اباعبدالله! الان دیگر همان وقتی است که من خودم را برای این لحظه هلاک کرده‌ام، قیام کنید و تشریف بیاورید.^(۴)

اما وقتی امام حسین علیه السلام در کربلا محاصره بود، سلیمان بن صرد تازه داشت بررسی می‌کرد که چگونه برود؟ کِی برود؟ آیا برود یا نرود؟! دیگر وقتی می‌خواست برود، دید که سر مطهر امام حسین علیه السلام را بالای نیزه به کوفه آورده‌‌اند! ^(۵)

اینجا ضعف را می بینیم که سبب شد سلیمان از قافله سالار شهیدان عقب بماند. اتفاقاً امیرالمومنین علیه السلام و امام حسن علیه السلام این ضعف را به او گوشزد کردند ولی متوجه نشد که یک زمان مثل قیام سیدالشهداء اینچنین ضربه می خورد. جهاد یعنی حرکت به موقع و الا سلیمان بعد از شهادت امام حسین علیه السلام قیام توابین را راه اندازی کرد و خودش و همراهنش شهید شدند ولیکن دیگر مثل هیچ کدام از شهدای کربلا موثر و ماندگار نیست.

در هر زمان و هر عرصه ای جهاد یعنی حرکت به موقع. تصور نکنیم که این ماجرا مخصوص تاریخ بود. برای ما نیز تاریخ تکرار می شود و سعی کنیم از امام امت نه جلو بیفتیم و نه عقب بمانیم. عمل مان را جهادی کنیم و جهاد یعنی حرکت به موقع.

آنکه به موقع حرکت کند و از امام خود جلو و عقب نماند از جمله عاشوراییان است. شهید حججی بعد از ۱۴۰۰ سال به موقع حرکت کرد و حسینی زندگی کرد و حسینی شهید شد، اما سلیمان بن صرد با اینکه در زمان امام حسین علیه السلام بود ولی به موقع خود را به جهاد نرساند و از قافله عاشوراییان جا ماند.

حرکت به موقع شهید محسن حججی تحول ساز و ماندگار شد.

مقام معظم رهبری در دیدار یا خانواده شهید حججی این نکته را فرمودند که؛ خدا شهید شما را عزیز کرد؛ همه‌ی شهدا هم پیش خدای متعال عزیزند لکن یک خصوصیّتی در این جوان وجود داشته؛ اخلاص، نیّت پاک این جوان و به موقع حرکت کردن این جوان و نیاز جامعه به این‌جور شهادتی، این موجب شده که خدای متعال، نام این جوان شما را، شهید شما را، بلندمرتبه کرد.

1. وقعه الصفین/ص ۶
2. الإمامهوالسیاسه/ج‏۱/ص ۱۸۵
3. انساب الاشراف/ج۳/ص ۱۵۲
4. ابن شهرآشوب/ج۴/ص ۸۹
5. طبقات الکبری/ج۶/ص ۱۰۲