اسرار دستیابی به کار تشکیلاتی
همانطور که می دانید کار تشکیلاتی قوت فعالیت را چندین برابر می کند. ولیکن برای به دست آوردن چنین عنصر گران بهایی شناخت شیوه های آن ضروری است. برای دستیابی به کار تشکیلاتی اسراری وجود دارد که رسیدن به یک تشکیلات و حفظ آن منوط به آنها است. جهت آشنایی فعالان فرهنگی، برخی از اسرار دستیابی به کار تشکیلاتی که در منابع ارزشمند دینی بیان شده ارائه می شود:
- اعتقاد قلبی به درستی راه
اولین قدم در این راه اعتقاد قلبی و ایمان به راهی است که در آن قدم گذاشتیم. اگر در وجود افراد یک مجموعه ایمان راسخ نسبت به درستی هدفشان بود دیگر با هر سر و صدایی از راه به در نمی شوند. و این ایمان به راه موجب حفظ و ثبات بلکه تقویت روزافزون یک تشکیلات می شود.
خداوند متعال در آیه سوره « قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ؛ به راستی که مؤمنان رستگار شدند.» (۱) یعنی مؤمنان همین که به خدا و وعد و وعیدهایش ایمان آوردند، در راه رستگاری قدم نهاده اند، هرچند ممکن است در این راه دزدان خطر‌آفرینی کمین کرده باشند. قرآن کریم در اکثر موارد با شاید و به شکل مشروط(۲) از رستگار شدن انسان سخن گفته است؛ اما این آیه به طور قطع مؤمنان را رستگار دانسته.
رسول اکرم صل الله علیه و آله می‌فرمایند: « قَد أفلَحَ مَن أخلَص قَلبَه لِلإیمانِ…؛ رستگار است آن‌که دلش را برای ایمان خالص کرده است»(۳) البته هرگز نباید فراموش کرد که هر ایمانی نمی تواند مؤمن را بر سفره‌ی رستگاری بنشاند؛ بلکه ایمانی این مهم را تحقق می بخشد که همراه با عمل مطابق ایمان باشد و قرآن نیز هرگاه ایمان را بیان می کند، از عملی به مقتضای آن نیز می گوید که جمله (وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ)، پس از بسیاری از (الَّذِینَ آمَنُوا)، اثبات کننده‌ی این ادعا است.
- نترسیدن در راه حق
یکی از مسائلی که کار تشکیلاتی را شکست می دهد خستگی و ترس از ادامه مسیری است که به درستی آن ایمان داریم. از اساسی ترین مولفه های حفظ کار تشکیلاتی همین است که عناصر باایمان که اعتقاد به راه خود دارند در مرحله عمل کوتاهی نکنند.
یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا اِذا لَقیتُمُ الَّذینَ کَفَروا زَحفـًا فَلا تُوَلّوهُمُ الاَدبار * وَ مَن یُوَلِّهِمْ یَوْمَئِذ دُبُرَهُ إِلاَّ مُتَحَرِّفاً لِقِتَال أَوْ مُتَحَیِّزاً إِلى فِئَه فَقَدْ بَآءَ بِغَضَب مِنَ اللّهِ وَ مَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ؛(۴)
اى کسانى که ایمان آورده اید هنگامى که به کافران برخورد کردید که [به سوى شما] روى مى آورند، به آن ها پشت نکنید. و هرکس در آن هنگام (جنگ) به دشمن پشت کند ـ مگر آن که هدفش کنارگیرى از میدان و حمله مجدد یا پیوستن به گروهى دیگر (از مجاهدان) باشد ـ به غضب خداوند گرفتار خواهد شد و جایگاه او جهنم و چه بد جایگاهى است.
در میان امتیازات فراوانى که امیرالمومنین على(علیه السلام) داشتند و گاهى خودشان به عنوان سرمشق براى دیگران به آن اشاره مى کردند، همین مسئله شجاعت در میدان هاى جهاد علیه باطل است، آنجا که مى فرماید: من هیچ گاه از برابر انبوه دشمن فرار نکردم با این که در طول عمرم در میدان هاى بسیارى شرکت جستم و هیچ کس در میدان جنگ با من روبرو نشد مگر این که زمین را از خونش سیراب کردم.(۵)
- صبر و استقامت بر سختی ها
صبر و استقامت در کار گروهی مخصوصاً کار فرهنگی گروهی که ممکن است موانع خاصی هم در آن ایجاد شود بسیار مهم است. اما چگونه این صبر و استقامت در وجود انسان ایجاد می شود؟
ریشه بوجود آمدن صبر و تحمل در کار اعتماد بر خداست و اینکه بدانیم خداوند کار ما را می بیند و همین برای کسی که ایمان دارد و به دنبال رضای خداوند است از دو عالم ارزشمندتر است. اون وقته که خستگی و بی صبری کنار می رود.
خداوند متعال می فرماید: … وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ (۶)
صبر کنید، همانا خداوند با صابران است.
وقتی در جنگ بدر شمار مسلمانان اندک بود و از نظر تجهیزات نیز با کمترین امکانات آماده پیکار بودند و تنها اعتماد آنها بر خداوند بود. از این رو با ذکر خدا استقامت و ثابت قدم ماندند و با این حال تمام نیروی خویش را در راه امتثال امر الهی به کار بردند. در نتیجه وعده الهی نیز محقق شد و این تشکیلات قلیل در برابر آن دشمن مجهز پیروز شد.
- توجه به هدف و همبستگی بخاطر رسیدن به هدف
در کار تشکیلاتی باید به هدف توجه نمود نه ضعف ها و کاستی ها. در کار گروهی ممکن است عیوب و ضعف هایی باشد و چون دست جمع در کار است توجه به سمت این ضعفها و اینکه ضعف از چه جانبی بوده است بیشتر است. وقتی در یک کار تشکیلاتی هدف مقدس و مهم باشد و توجه واحدهای آن مجموعه بیش از هر چیز به آن هدف باشد طبیعتاً مشاهده ضعف های موجود ناامیدی و خستگی نمی آورد و بجای پیدا کردن عامل ضعف راهکار حل مشکل مورد نظر قرار می گیرد.
آیت الله العظمی بهجت می فرمودند: چه قدر مسایل است که از راه علم و معرفت و خداشناسى حل مى‌شود، و ما به جهت ضعف در معرفت، با یکدیگر اختلاف داریم!(۷)
- دوری از اختلاف در عمل
وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ… (۸)
و همه پیرو فرمان خدا و رسول باشید و هرگز اختلاف و تنازع نکنید که در اثر تفرقه، ترسناک و ضعیف شده و قدرت و عظمت شما نابود خواهد شد.
فعالیت جمعی چنان اهمیتی دارد که پیامبر رحمت از جماعت به رحمت یاد میکند. رسول خدا صلی الله علیه و آله در این باره میفرماید: «الْجَمَاعَهُ رَحْمَهٌ وَ الْفُرْقَهُ عَذَابٌ؛ جماعت، مایه رحمت و تفرقه موجب عذاب است.»(۹)
- اخلاص در عمل
یکی از شرایط قوت کار فرهنگی و پیشرفت کار گروهی اخلاص در عمل است. اگر این اخلاص باشد و در یک مجموعه دینی هدف فقط خدا باشد آن چنان کارها با قوت و شکوفایی پیش می رود که انسان دست خداوند را در آن می بیند.
تنها چیزی که در ذهن سربازان اسلام در جنگ بدر می گذشت، یاری خدا و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و برپایی دین بود و این یکی از عوامل نصرت خداوند بود.
قرآن در این باره می گوید : ان تنصروا الله ینصرکم و یثبت اقدامکم (۱۰)
از این آیه استفاده می شود که اگر امت اسلامی در مقام یاری خداوند بر آیند او آنان را یاری خواهد نمود. البته منظور از یاری خدا یاری دین خداوند است. بنابراین، اگر جامعه اسلامی با اتحاد و همبستگی به جهاد و مبارزه با دشمنان خدا و اسلام برنخیزد و دست روی دست گذاشته و راه را برای کفر و الحاد باز گذارد، هرگز نباید انتظار داشت که خداوند با عوامل غیبی دشمن را سرنگون سازد. اساساً نصرت و یاری در جایی است که اتحاد و حرکت و جهاد وجود دارد و نصرت، مکمل و موید آن قرار می گیرد.
مواردی که مطرح شد پیرامون اسرار دستیابی به کار تشکلاتی، مختصری بود از اصولی که هر مجموعه فرهنگی و دینی لازم است در برنامه خود پیاده نماید تا به لطف خدا شامل نصرت و وعده های خداوند متعال گردد.
۱- سوره مؤمنون ، آیه ۱
۲- بقره/۱۸۹ ، آل عمران/۱۳۰و ۲۰۰، مائده/۳۵ و۹۰ و۱۰۰، أعراف/۶۹، أنفال/۴۵، حج/۷۷، نور/۳۱، جمعه/۱۰
۳- محمدی ری شهری ، محمد، میزان الحکمه ، ج۷ ، ص۵۴۹
۴- سوره انفال ، آیه ۱۵
۵- بحارالانوار، ج ۳۱،۴۴۵ – تفسیر نمونه، ج ۷، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۴
۶- سوره انفال ، آیه ۸
۷- در محضر آیت الله العظمی بهجت، ج۱، ص۲۰۹
۸- سوره انفال آیه ۴۶
۹- پاینده ، ص ۴۳۳
۱۰- سوره محمد ، آیه ۷